Psychologische behandeling en relatietherapie in Maastricht

Hoogsensitiviteit

25 januari 2021 08:58

Hoogsensitiviteit (of: HSP)

 

‘Kom, een beetje doorzetten’, ‘niet zo flauw doen’, ‘zet je er maar overheen’, ‘waarom kun je niet gewoon meedoen?’, ‘waarom maak je altijd overal zo’n probleem van?’.

Dit zijn de boodschappen die mensen met hoogsensitiviteit vaak in hun jeugd kregen en mede de basis vormen voor de problemen waarmee zij zich melden in de praktijk. Ze hebben geleerd dat hun hogere gevoeligheid iets is dat niet klopt, dat afwijkt, iets dat maakt dat ze zwakker zijn dan iemand anders. En ze zijn dat ook nog gaan geloven!

Eigenlijk is dat ook niet zo gek. Tot in de late jaren ’90 was er over hoogsensitiviteit ofwel High Sensitive Person (HSP) niets bekend. Elaine N. Aron, psycholoog in de VS, ontdekte eigenlijk per toeval dat een deel van haar cliënten ten gevolge van bepaalde eigenschappen tegen eenzelfde soort problemen aanliep. Prikkelgevoelig, diep over de dingen nadenken, gevoel hebben voor detail, diep emotioneel geraakt kunnen worden, zowel in verdrietige of angstige situaties maar ook door kunst of muziek. Zij deed hier onderzoek naar en stelde vast dat ongeveer 1 op de 5 mensen deze persoonlijkheidskenmerken heeft. Persoonlijkheidskenmerken, geen psychische stoornis. Er is dus niets mis!

Aron beschreef het ezelsbruggetje D-O-E-S voor deze kenmerken bij HSP’ers.

Diepere cognitieve verwerking van informatie. Het dieper en langer na- en doordenken over gebeurtenissen, beelden, ervaringen en gedachten en emoties. In de insula, gebieden in de hersenen waarin kennis over emotie, lichaamshouding en externe prikkels wordt gebundeld, is bij onderzoek meer activiteit waar te nemen. Dit kan leiden tot veel piekergedrag en het steeds bekijken en overdenken van een situatie vanuit verschillende invalshoeken.

Overprikkeling. HSP’ers raken over het algemeen sneller gestrest van overstimulatie, dus prikkels door geluid, licht, reuk, tactiele prikkels. Hierdoor neemt de cognitieve activiteit af en wordt de prestatie slechter.

Emotioneel diep geraakt worden, zowel in ‘negatieve’ maar vooral in positieve zin. HSP’ers voelen anderen heel goed aan, de sfeer in een ruimte, maar kunnen door het slecht zichzelf begrenzen hierdoor problemen ervaren.

Subtiliteiten opmerken. Oog hebben voor detail, bij mensen maar ook in ruimten, in woorden.  

 Als ik deze 4 gebieden beschrijf aan cliënten hoor ik vaak: ‘Ja precies, dit gaat over mij, dat ben ik!’. Dan hoef ik de andere (zowat 20) kenmerken niet eens meer te vernoemen…

Nu, na bijna 25 jaar, is er nog veel onwetendheid en onduidelijkheid over dit thema. HSP’ers worden vaak ten onrechte, maar niet helemaal onbegrijpelijk, gediagnosticeerd met Autisme (ASS) of ADHD. Er is een grijs gebied waarin er overlap te zien is, maar er zijn veel meer en duidelijke verschillen.

Op dit moment neemt in België dr. Elke van Hoof het voortouw in het wetenschappelijk onderzoek naar het voorkomen en definiëren van HSP in Vlaanderen en Nederland. Zij is verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel en actief als professor medische en gezondheidspsychologie. Hiernaast is ze o.a. ook actief in HSP Vlaanderen, een vereniging die een zo groot mogelijk publiek tracht te informeren over en sensibiliseren voor hoogsensitiviteit als persoonlijkheidskenmerk.

In de discussie over HSP is er sprake van polarisatie. Enerzijds het deel van de wetenschap dat niet eens wil nadenken over HSP als thema, of anderzijds HSP dat in het kamp geschoven wordt van beelddenkers, nieuwetijd kinderen en omgeven wordt door andere vage en mistige spirituele en esoterische typologie. HSP heeft niets met aura’s of Bach bloesems van doen echter, volgens van Hoof. Daar ben ik het mee eens.

HSP’ers worden door sommige professionals gezien als ‘hypochonders’ of ‘aandachtzoekers’, mensen die hun gevoeligheid gebruiken als excuus om hun verantwoordelijkheid niet te nemen of zaken te ontlopen. Alsof je daar HSP voor moet zijn…?

In de praktijk blijkt dat HSP’ers zich zeer verantwoordelijk voelen, perfectionistisch zijn, zich sneller afgewezen voelen, moeite hebben met verandering, een sterk gevoel van rechtvaardigheid hebben, de lat hoog leggen, vaak op het werk langer en dieper doorgaan met taken zodat zij hun eigen grenzen overschrijden en in een burn-out (dreigen te) komen. Ik schat in dat in de helft van de gevallen waarin mensen met burn-outklachten zich bij mij melden er sprake is van hoogsensitiviteit. Andersom is dat niet zo, niet iedere HSP’er komt echter in een burn-out.

Hoe dat komt? Deze mensen weten van zichzelf dat ze HSP zijn en weten hoe hiermee om te gaan, doen aan goede zelfzorg en accepteren hun HSP. En in het beste geval: ze gebruiken HSP als kwaliteit, als gave misschien wel. Die acceptatie begint al in de jeugd, of niet. Een open deur, maar daarom niet minder waar: waar de gevoeligheid in de jeugd niet afgedaan werd als flauw zijn maar gezien werd als een eigenschap van het kind, en als zodanig werd geaccepteerd en erkend, blijkt HSP in de volwassenheid geen of een veel kleiner issue te zijn.

Goede zelfzorg is dus het toverwoord en dat is niet altijd simpel in de praktijk. Dit betekent voor de HSP’er o.a.: leren aanvoelen en aangeven van grenzen, leren herkennen van stresssignalen, op tijd pauze nemen om alle informatie te verwerken, herkennen wat ‘van jou’ is en wat ‘van de ander’, de lat niet te hoog leggen. Maar vooral: weten hoe jouw hoogsensitiviteit er uitziet. Ieder mens is immers uniek. Ook weten waar je HSP een kwaliteit is helpt hierbij: dat je gewetensvol en betrouwbaar bent, dat je je goed kan concentreren en daardoor niet makkelijk afgeleid raakt, oog hebt voor fouten en deze kunt vermijden.

 

Lennar Imandt, psychotherapeut en HSP-therapeut

Psychologiepraktijk Marly Senden

Maastricht

Voor info of een afspraak:

Tel. 06-29448836

info@marlysenden.nl

 

Meer weten?

HSP Vlaanderen: www.hspvlaanderen.be

Boeken

 Elke van Hoof: ‘Hoogsensitief’

Elke van Hoof: ‘Eerste hulp bij hoogsensitiviteit’

Susan Marletta Hart: ‘Leven met hooggevoeligheid’

Annek Tol: ‘Hoogsensitiviteit professioneel gezien’

Esther Bergsma: ‘Het hoogsensitieve brein’

Elaine N. Aron: ‘Hoogsensitieve Personen’

Terug naar overzicht